Risico- en rendementsdenken
Het risico- en rendementsdenken en het daarnaar handelen is in 2021 binnen Beeld en Geluid verder ontwikkeld. In 2022 gaan we het strategisch risicomanagement op basis van het meerjarenbeleidsplan 2022 - 2026 herijken en aanpassen waar nodig. Deze herijking en eventuele aanpassing worden binnen het managementteam en de Raad van Toezicht Beeld en Geluid besproken. Verder is in 2022 een start gemaakt met het in kaart brengen en beoordelen van de integriteits- en klimaatrisico’s.
Ten aanzien van het proces van operationeel risicomanagement is aansluiting gezocht bij de jaarplancyclus om integraliteit van het risicomanagement te realiseren. In de visie van Beeld en Geluid gaan risico en verschillende soorten rendement (van maatschappelijk tot financieel) samen, rekening houdend met het ondernemingsprofiel van Beeld en Geluid.
Ondernemingsprofiel Beeld en Geluid
De bredere ontwikkelingen binnen de media, waaronder teruglopende reclame-inkomsten en technologische en online innovaties, vereisen de nodige aandacht van de publieke en commerciële media-instellingen. Afgeleide taken die Beeld en Geluid voor de omroepen uitvoert kunnen daar invloed van ondervinden. In de productie en het bereik van de publieke omroep staan de lineaire radio- en televisie-uitzendingen nog steeds centraal. Het aandeel uitgesteld en on demand kijken neemt echter snel toe. De omroepen worden steeds actiever in het aanbieden van online platforms, content en programmering. In tegenstelling tot het lineaire radio- en televisiemateriaal van de NPO stroomt dit laatste type content niet automatisch (volgens de bestaande infrastructuur en overeenkomsten) in het Beeld en Geluid archief. Dit archief verliest daarmee potentieel aan reikwijdte en zeggingskracht: bij ongewijzigde afspraken zal een steeds groter wordend deel van de NPO-productie niet meer bij het media-archief worden bewaard en van daaruit beschikbaar kunnen worden gesteld voor onderzoek, hergebruik en programmering. Eenzelfde risico betreft ook de media die op regionaal en lokaal niveau worden geproduceerd en ook de commerciële omroepproducties. Beeld en Geluid zal zich de komende jaren extra inzetten om ook deze media te kunnen borgen voor raadpleging en gebruik door en voor toekomstige generaties.
Voor de uitbreiding van de taken van Beeld en Geluid op het gebied van audiovisuele archivering en duurzame digitale bewaring voor andere sectoren dan de landelijke publieke media, kan een wijziging van de (wettelijke) positie van Beeld en Geluid noodzakelijk zijn. Uit onderzoek is gebleken dat dit zelfs zeer wenselijk wordt geacht. Beeld en Geluid verkent op dit moment de mogelijkheden hiertoe, evenals de eventuele gevolgen voor de fiscale positie en extra administratieve lasten.
Beeld en Geluid is voor zijn rol als knooppunt binnen de Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE) in steeds grotere mate, direct en indirect, afhankelijk van de cultuurbegroting van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het subsidiekader van NDE voor de periode 2022 - 2026 wordt op dit moment uitgewerkt en Beeld en Geluid is hier goed bij aangesloten
Beeld en Geluid ontwikkelt sinds geruime tijd ook activiteiten in het kader van pers en journalistiek. Het zwaartepunt van deze activiteiten ligt op dit moment bij Beeld en Geluid Den Haag. In het recente regeerakkoord is extra aandacht voor vrijheid van pers opgenomen en Beeld en Geluid verwacht daarom ook extra in te gaan zetten op dit netwerk en daarmee samenhangende onderwerpen.
Wij willen waarborgen dat risicomanagement is geïntegreerd in de processen van besturing en uitvoering en zo waarde toevoegt aan de integriteit en beheersbaarheid van de bedrijfsvoering. Zoals verwoord in het ondernemingsprofiel (performance-denken). Hiernaast houdt Beeld en Geluid natuurlijk rekening met de geldende wet- en regelgeving, waaronder ook de beleidsregels inzake governance. Vanuit goed bestuur bezien vinden wij het belangrijk om hier op een juiste manier aandacht aan te besteden (conformancedenken). Naast het performance- en conformancedenken vindt Beeld en Geluid het van groot belang om het maatschappelijk kader en relevantie mee te nemen in de doelmatigheid van ons risicomanagement (socialformancedenken).
Binnen Beeld en Geluid wordt het principe van risico- en rendementsdenken gehanteerd als kader in het besef dat risico’s te allen tijde in een bepaalde context afgewogen en beheerst dienen te worden. Deze beheersing en context zijn de strategische en operationele doelen én ondernemingswaarden van Beeld en Geluid. Risicomanagement is hierbij geïntegreerd in de bedrijfsvoering en besluitvorming van Beeld en Geluid en wordt op een gestructureerde wijze doorlopen. Binnen het risicomanagementkader van Beeld en Geluid hanteren wij vier kernprocessen die leidend zijn voor de inhoud en het proces van het risicomanagement:
Kernprocessen van het risicomanagement | Inhoudelijk bezien | Bij Beeld en Geluid |
---|
Risico governance | Het inrichtingsvraagstuk voor risico- en rendementsdenken | Aandacht voor de organisatie, eigenaarschap, mandateren en delegeren als het gaat om risico- en rendement door de gehele organisatie en de partijen die ook toezicht houden op Beeld en Geluid. |
Risicostrategie | De methodologische kant, oftewel, wat is de blauwdruk waarlangs risicomanagement in de organisatie in opzet, bestaan en werking wordt besproken? | Risico- en rendementsdenken moet toegevoegde waarde creëren vanuit de strategie en dagelijkse werkzaamheden. Nadenken over wat ons handelen betekent is cruciaal voor wie en wat wij zijn. |
Risicoprocessen | De monitorings- en evaluatiekant van de risico’s in rapportage en planning en control cyclus. | Risico- en rendementsdenken moet niet als apart domein in de organisatie opgezet worden. Het maakt binnen Beeld en Geluid integraal onderdeel uit van alles wat wij doen. |
Risicobewustzijn | De bewustwording dat risicomanagement integraal onderdeel is van ons denken, handelen en leiderschap. | Wij geloven in de kracht van onze mensen en dat zij goed kunnen inschatten wat het effect kan zijn van een risico. Natuurlijk zijn er randvoorwaarden waar wij als Beeld en Geluid gezamenlijk aan moeten voldoen. Binnen deze randvoorwaarden (zogenaamde stoepranden) is er veel eigen inzicht mogelijk. Dit is een belangrijke culturele waarde, ook vanuit het risico- en rendementsdenken. |
In de onderstaande figuur is het werkmodel voor integraal risicomanagement, zijn de Risk Appetite Value Chain (RAVC), van Beeld en Geluid grafisch weergegeven.
Het werkmodel voor Integraal Risicomanagement van Beeld & Geluid
Beeld en Geluid kent in haar risicomanagement drie risicomanagement cycli:
- Strategische risicomanagement cyclus;
- Operationele risicomanagement cyclus;
- Thematische risicomanagement cyclus.
Ad.1: In de strategische risicomanagement cyclus wordt het risicoprofiel door het managementteam vastgesteld op basis van het ondernemingsprofiel van Beeld en Geluid. Ook worden de strategische risico’s, het eigenaarschap en de kosten/opbrengsten van de te nemen beheersmaatregelen door het managementteam besproken. Dit proces wordt door de CFO gefaciliteerd. Hierna bespreekt de bestuurder dit met de Raad van Toezicht.
Ad.2: Vanuit de jaarplancyclus van de afdelingen wordt, vanuit een integraal perspectief, risico- en rendementsdenken meegenomen bij de totstandkoming van de operationele planning- en control cyclus, inclusief de hierbij behorende rapportage. Het eigenaarschap van de operationele risico’s is belegd bij de afdelingshoofden die het op hun beurt afstemmen met een lid van het managementteam.
Ad.3: In de thematische risicomanagement cyclus worden een aantal risicocategorieën door middel van een detailanalyse onderzocht. Bij Beeld en Geluid valt dan bijvoorbeeld te denken aan cybercrime, nieuwbouw en de archieffunctie. Afhankelijk van een bepaalde urgentie worden andere thema’s aangevuld aan deze niet limitatieve lijst. Deze thematische risico’s worden tot in detail geanalyseerd. De uitkomsten worden besproken in het managementteam.
In de eerstvolgende alinea wordt de risicohouding van Beeld en Geluid toegelicht, omdat de grondhouding ten aanzien van risico en rendement het startpunt vormt voor de mate van acceptatie voor risico.
Strategische risicomanagementcyclus: risicohouding, risicobereidheid en strategische risico’s
Risicohouding
De risicohouding van het managementteam van Beeld & Geluid is volgens het gehanteerde RAVC-model gebalanceerd, met uitzondering van IT, dat als kritisch wordt gedefinieerd. Dat betekent dat Beeld & Geluid ten aanzien van IT gerelateerde risico’s zeer risicomijdend is. De weging van de risicohouding is gedaan op een vijfpuntsschaal van: risicomijdend: nul of kritisch. Gebalanceerd. Risicozoekend: opportuun en maximaal.
In de onderstaande figuur is de risicohouding van Beeld & Geluid gedefinieerd.
Hierna wordt de risicobereidheid beknopt toegelicht.
Strategisch risico | Beheersing | Impact op ambitie en strategie | Verwachte impact | Maximale financiële exposure | Kans dat risico zich voordoet |
---|
Bedreigingen vanuit de markt die dezelfde diensten als Beeld & Geluid gaan bieden tegen lagere prijs en met behulp van betere technologie. | 1.Beeld & Geluid moet voor op de markt lopen | Impact: laag | Financiële impact is laag omdat kosten ook wegvallen | Geen materiële financiële exposure | 10% |
Belemmeringen door de rechten problematiek waardoor het gebruik van het materiaal te veel beperkt wordt in het kader van de maatschappelijke vraag. | 2.Beeld & Geluid moet Publiek-Private Samenwerkingen aangaan | Impact: hoog | De beleidsdoelen uit het meerjarenbeleidsplan kunnen grotendeels niet gerealiseerd worden dit heeft enkel impact op het maatschappelijk rendement. | Enkel impact op het maatschappelijk rendement dus geen sprake van materiële financiële exposure. | 25% |
Als de wettelijke taak wegvalt van Beeld & Geluid. | Beeld & Geluid moet gezamenlijk met de partijen die IP-rechten bezitten en/of bewaken optrekken. Beeld & Geluid moet een maatschappelijk verantwoorde legal workaround zien te vinden. | Impact: laag | Geheel of gedeeltelijke structurele bekostiging valt weg. Als dit zich voordoet komt het bestaan van Beeld & Geluid in gevaar. | € 24.000.000 | 1% |
Het wegvallen van medewerkers met specifieke kennis | Inmiddels wordt het schatkamer opgestart. De afkoop van een deel van de rechten wordt hierin door tijdelijke OCW subsidie mogelijk gemaakt. | Impact: medium | 1. Bij de bepaling van de financiële exposure gaan we ervan uit dat we dan specialisten duurder moeten inhuren. Stel 25 FTE kosten (2.000.000 per jaar) om ze binnen te houden of te vervangen moeten we 20% meer betalen (€ 400.000 per jaar). | € 400.000 | 50% |
Storingen, ongeautoriseerde toegang, hacking, ransomware, digitale opslag, kwijtraken van certificering, performance, betrouwbaarheid kunnen een risico vormen voor Beeld & Geluid, mocht ons systeem in gevaar komen. | Beeld & Geluid moet maatregelen treffen en zorgen dat er een back-up plan gereed staat | Impact: medium | Afgezien van de imago schade vooral schade door herstelkosten of losgeld betalen. Kan tot ernstige verstoring en continuïteit van de uitvoering van de wettelijke taak zorgen. | € 6.000.000 | 1% |
Gebrek aan diversiteit in het personeelsbestand wat kan leiden dat de gewenste cultuuromslag onvoldoende gerealiseerd wordt. | Beeld & Geluid is actief met het (door)ontwikkelen van DEI-beleid (diversity, equity, inclusion) | Impact: medium | Vooral impact op het imago. Hierdoor kunnen bepaalde fondsen of subsidieverstrekkers eerder geneigd zijn onze aanvragen af te wijzen. | Vooral impact op het imago | 20% |
Bezoekersaantallen en acceptatie nieuwe museum | 1.Heldere en duidelijke marketingstrategie. | Impact: medium | Als de bezoekersaantallen en de zakelijke verhuur gaan tegenvallen ontstaat er een tekort op de exploitatie en komen de andere activiteiten onder druk te staan. | De financiële impact voor het eerste jaar wordt nog niet hoog ingeschat maar in volgende jaren kan dit risico oplopen tot € 1.500.000 | 15% |
2. Continue gebruikersonderzoeken. | 10% |
3.Service en publieksbegeleiding optimaliseren. | 10% |
Een verdeelde of verminderde gemeenschappelijke focus. | Beeld & Geluid heeft een meerjaren beleidsplan waar op gestuurd wordt met heldere doelen en visie. | Impact: laag | Geen materiële financiële impact. Door minder effectieve inzet van middelen kan de realisatie van gestelde doelen minder succesvol zijn. | Geen materiële financiële exposure | 25% |
Een niet representatieve samenstelling van het Nederlandse medialandschap van ons archief. | 1.Aangaan van samenwerkingen met community builders | Impact: medium | Gemiddelde impact is toegenomen omdat dit onderdeel een prominente plek heeft in het beleidsplan | Voornamelijk impact op maatschappelijke relevantie | 5% |
Scenariomanagement
Ondanks dat het risicoprofiel in de afgelopen jaar niet significant is veranderd, hebben wij een aantal scenario’s besproken die mogelijkerwijs een ‘stress’ zouden kunnen veroorzaken op ons risicoprofiel, los van de strategische risico’s. Zo hebben wij bekende en hypothetische scenario’s besproken. En of wij, op deze scenario’s, in 2022 actie moesten nemen. Als er op een scenario, een actie-oriëntatie ontstaat, noemen wij dit een event. Als een event echt impact zou hebben op het risicoprofiel, dan zou een zogenaamde trigger ontstaan. In de door ons besproken vier scenario’s is er geen aanleiding om te denken dat er een trigger is dat het risicoprofiel raakt op een significante wijze.
Impact scenario denken aan de hand van 1 metascenario met 4 scenario’s:
Het metascenario is in dit geval gedefinieerd als een koopkrachtrisico dat in de gehele keten een disruptief karakter heeft en dat er een verschuiving plaatsvindt van het gezondheidsrisico (2020 – 2022) naar een economisch risico en hierna naar een financieel risico. Er worden meerdere onderdelen in een keten geraakt, zoals nu met corona, het geval is.
Nr. | Scenario | Event | Trigger | Motivatie |
---|
1 | OCW kort op bekostiging, doordat men de overheidsbegroting op orde wil gaan brengen na jaren van extra uitgaven. | Nee | Nee | Als OCW een taakstelling oplegt, dan komt er te allen tijde een vooraankondiging. Ook is dan gebruikelijk dat de reorganisatiekosten, gepaard gaand met de taakstelling, door OCW vergoed worden. Beeld & Geluid zal daarom meebewegen (kosten en baten) met de opgelegde taakstelling. |
2 | Derde geldstromen vallen weg, doordat partijen economisch uitval willen voorkomen en bezuinigen op uitgaven | Nee | Nee | Er zijn op dit moment geen signalen dat sponsorcontracten aangepast of beëindigd worden. |
3 | Gezondheidsrisico door uitval kritische personen in de organisatie en bij onze kritische leveranciers | Nee | Nee | Er zijn op dit moment geen personen die uitgevallen zijn of dreigen uit te vallen, waardoor er een discontinuïteit kan plaatsvinden. |
4 | Inkomsten musea staan onder druk door krimp in uitgave van culture activiteiten door consumenten en organisaties. | Ja | Ja | Beeld & Geluid verwacht dat dit nog niet speelt in 2023 als effect op van de opening van het nieuwe museum. Voor de jaren hierna worden scenario’s ontwikkeld om een eventuele terugval in omzet te voorkomen dan wel op te kunnen vangen. |
De conclusie is dat het risicoprofiel van Beeld & Geluid in beperkte mate geraakt wordt. Uiteraard houden wij alle ontwikkelingen nauwlettend in de gaten en zullen wij anticiperen als wij menen dat er sprake is van een trigger die het risicoprofiel in negatieve zin beïnvloed.
Operationele- en financiële risico’s
- De interne beheersing bij Beeld & Geluid is op orde en er zijn voldoende interne controlemaatregelen ter voorkoming van ongewenste handelingen. Daarnaast heeft Beeld & Geluid vorderingen geboekt met de invoering van Rolling Forecasting. Dit dient met name om de interne sturing te verbeteren en de organisatie in staat te stellen flexibeler in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. De jaarlijkse cyclus rond begroting en financieel jaarverslag zal hierdoor niet wijzigen.
- De organisatie heeft door het verder opleiden van medewerkers en het aantrekken van nieuwe en/of ontbrekende specialisaties het opleidings-, en kennisniveau van haar mensen verder verhoogd. Het personeelsbestand en de samenstelling daarvan bij het instituut is kwalitatief goed voorbereid op de ontwikkelingen in de komende jaren en grote wijzigingen zijn hierin niet te verwachten. Wel zorgt het tekort aan specialisten in de markt ervoor dat het verloop bij Beeld & Geluid toeneemt en het steeds moeilijker wordt voor Beeld & Geluid de juiste vervangers aan te trekken binnen het huidige salarisgebouw.
- Beeld & Geluid voert het beheer van het digitale archief zelf uit en loopt daardoor ook zelf de hiermee samenhangende risico’s, zoals storingen die van invloed kunnen zijn op het niveau van de dienstverlening. De financiële risico’s die we lopen met bovengenoemde operationele risico’s worden door Beeld & Geluid laag ingeschat. Deels zijn deze risico’s al beoordeeld op de financiële risico’s bij de strategische risico.
- Tenslotte berusten de intellectuele eigendomsrechten van het grootste deel van de archiefcollectie van Beeld & Geluid bij derden. Dit materiaal mag meestal slechts onder voorwaarden door Beeld & Geluid worden gebruikt of aan anderen ter beschikking worden gesteld. Deze voorwaarden zijn soms vooraf bepaald maar worden ook vaak ad hoc afgesproken. Beeld & Geluid heeft de verplichting deze rechten te respecteren. Mede door de veelheid aan verschillende afspraken en de zorgvuldigheid waarmee Beeld & Geluid de aan hem toevertrouwde collecties beheert, neemt Beeld & Geluid adequate maatregelen om deze belangrijke rechtenbeheerstaak te bewaken. Het valt niet uit te sluiten dat er toch een fout gemaakt wordt, maar de financiële impact van een dergelijke gebeurtenis zijn doorgaans beperkt en hebben geen impact op de doelen van Beeld & Geluid. Het uitvoeren van het Schatkamer project draagt eraan bij dat het risico lager wordt omdat het deel van de collectie waarover Beeld & Geluid niet de rechten heeft kleiner zal worden.
- Vanuit een beheerste en integere bedrijfsvoering hanteert Beeld & Geluid op verschillende plekken in de organisatie een fraudeprocedure. Er zijn in 2022 geen onregelmatigheden van belang aangetroffen. In 2023 zal het frauderisico vanuit een thematisch perspectief (integriteit) in verder geanalyseerd worden.
Risico | Omschrijving | Maximale financiële exposure | Kans dat risico zich voordoet |
---|
1 | Beheersorganisatie | Geen materiële financiële exposure | 1% |
2* | Specialisten | € 400.000 | 50% |
3 | Beheer digitaal archief | Met name imagoschade | 1% |
4 | Verkeerd gebruik materiaal | Met name imagoschade | 10% |
5 | Fraude | Met name imagoschade | 5% |
* Betreft hetzelfde risico zoals opgenomen onder de strategische risico’s
- Beeld & Geluid heeft nog steeds een ruime liquiditeitspositie maar de huidige inflatie heeft een groot nadelig effect op de waarde. Een deel van deze liquiditeit zal in de toekomst aangewend moeten worden voor het aflossen van het vreemde vermogen. Dit betreft een nominale verplichting waarop de inflatie geen invloed heeft en daarom wordt er geen risico gelopen ten aanzien van de toekomstige aflossingsverplichting. Het andere deel betreft is bestemd voor vervangingsinvesteringen en besteding van de bestemmingsreserves. Hierbij speelt de huidige inflatie wel een rol. De waarde van de geldontwaarding voor de komende jaren laat zich nu moeilijk inschatten maar als deze zich doorzet op het huidige niveau dan zal dat een nadelig financieel effect hebben. Het is de verwachting dat het jaarlijkse accres voldoende zal zijn om deze geldontwaarding te compenseren.
- Conform de eisen die het ministerie stelt aan de begroting houdt Beeld & Geluid in haar begroting geen rekening met eventuele prijsstijging van lasten en baten. In de loop van het begrotingsjaar kent het ministerie definitief het accres toe. Hierdoor loopt Beeld & Geluid het risico dat de kostenstijging hoger wordt dan het accres zonder dat er al maatregelen ter compensatie in de begroting zijn opgenomen. Gezien de ervaringen van de afgelopen jaren verwacht Beeld & Geluid niet dat het hier om grote financiële risico’s zal gaan. Maar vanwege de onvoorspelbaarheid van de inflatieontwikkeling houdt Beeld & Geluid wel rekening met beperkte maatregelen in het tweede halfjaar van 2023 om eventuele tegenvallers op te vangen.
- In februari 2023 is het nieuwe museum geopend. Dit museum is uniek in haar soort en baanbrekende technologie. Beeld & Geluid verwacht dat dit bezoekers zal aantrekken maar dit betekent ook dat heel veel onbekend is. Hoe reageren uiteindelijk de bezoekers hierop? En tegen welke technische problemen en kosten kunnen we op gaan lopen? Dit speelt vooral in de jaren 2024 en later. In de meerjarenraming is hiermee wel rekening gehouden maar of dit voldoende is zal moeten blijken. Beeld & Geluid heeft echter nog ruime reserves om één en ander op te kunnen vangen.
Compliance risico’s
- Beeld & Geluid houdt rekening met de geldende compliance eisen vanuit wet- en regelgeving. Dit is o.a. op het terrein van privacy, subsidie, overheden en toezichthouders. Binnen de organisatie zijn er verschillende personen die betrokken bij het proces zodat er geen onnodige risico’s genomen worden.
IT technologische risico’s
- Beeld & Geluid laat voortdurend verschillende soorten van beveiligingstesten uitvoeren door derden om het risico in deze zoveel mogelijk te mitigeren.
Risico | Omschrijving | Maximale financiële exposure | Kans dat risico zich voordoet |
---|
6 | Waardevermindering reserves | € 500.000 | 95% |
7 | Onvoldoende accres | € 500.000 | 1% |
8 | Compliance | Met name imago schade en boetes (bij niet voldoen aan wet- en regelgeving). | 5% |
9 | Beveiliging IT-infrastructuur | € 6.000.000 (zie beschrijving strategisch risico) | 1% |
Thematische risico’s
Integriteitsrisico’s
In 2022 is er een uitgebreide integriteitsrisicoanalyse geweest. Dit is besproken met verschillende personen in de organisatie en op basis hiervan zijn er processen aangescherpt en de dialoog over integriteit binnen de weer verder aangescherpt. Zo hebben wij een ethisch statuut opgesteld dat ook voor aanbestedingen gaat gelden. Partijen dienen zich te gaan houden aan ons ethisch statuut indien men met ons wenst samen te werken.
Klimaatrisico’s
Er is in 2022 een goede start gemaakt met het inzichtelijk maken wat de klimaatrisico’s zijn voor Beeld & Geluid. Dit zal in 2023 verder vormgegeven worden en geïmplementeerd worden.
Overname risico’s
Er is door Beeld & Geluid een aantal overnames gedaan die op voorhand intensief zijn besproken en voorzien van een risicoanalyse door de CFO. De analyse heeft geen materiële bevindingen gehad voor de voortgang c.q. overname van de partijen.
Samenwerking met andere partijen
In samenwerking met de Surinaams-Nederlandse Kamer van Koophandel is gestart met een kennisuitwisselingsproject en het behoud van media archieven van Suriname. Ook hiervoor is eerst een risicoanalyse gemaakt en besproken in het managementteam. De samenwerking is gestart met het Nationaal Archief Suriname. In 2023 is er een aantal activiteiten gepland om de samenwerking verder en intensiever te concretiseren en in te vullen.
In 2023 staat het strategisch risicomanagement op basis van het meerjarenbeleidsplan 2022 - 2026 weer prominent op de agenda.